Vùng đất Bà-Rịa được người Việt Nam khai phá từ thế kỷ thứ 17. Mùa xuân năm Mậu Dần (1698), chúa Nguyễn Phúc Chu cử Thống suất Nguyễn Hữu Cảnh làm Kinh lược, thống nhất cả miền Nam Việt Nam, đặt dinh Trấn Biên (tức Biên Hòa) và dinh Phiên Trấn (tức Gia Định). Mỗi dinh đều đặt chức lưu thủ, cai bạ, ký lục để cai trị. Vùng đất Bà-Rịa Vũng Tàu lúc này thuộc Dinh Trấn Biên, Phủ Phước Tuy, Huyện Phước Long.
Năm 1808, vua Gia Long đổi Trấn Biên thành Biên Hoà. Thoạt tiên vùng Bà-Rịa có tên là Xứ Mô Xoài, dần dần biến thành Bà-Rịa lúc nào không hay. Tên Bà-Rịa có hai cách giải thích: (1) theo các cuốn "Gia Định Thành Thống Chí" và một số bộ sử khác thì Bà-Rịa vốn là đất của Tiểu Vương Bà Lỵ (bị Chân Lập thôn tính). Năm 1622 theo thoả ước của Chúa Nguyễn Phúc Nguyên với vua Chân Lập Chey Chetta II, những nhóm cư dân Việt đầu tiên được phép khai phá xứ Mô Xoài xứ Bà Lỵ. Tên Bà Lỵ được người Việt phát âm chệch thành Bà Rịa. Một cách giải thích khác: (2) vào khoảng năm 1789 có một người đàn bà tục gọi là bà Rịa, người Bình Định đưa dân nghèo vào khai hoang ở vùng đất này. Nhờ uy-tín và tài năng tổ chức, bà khuyến khích được mọi người ra sức khẩn hoang, xây dựng cuộc sống trên vùng đất mới này. Về già, bà Rịa đem hết tài sản của mình làm việc công ích, lập quỹ cứu tế để trợ giúp người nghèo, rước thầy về dạy học cho trẻ... Bà chết năm 1803 được dân lập đền thờ như một vị thần. Tên của bà đã trở thành tên của vùng đất này. Đọc tiếp: Nguồn góc Địa Danh Bà-Rịa

Thời Pháp Thuộc

Tỉnh Bà-Rịa được thành lập từ ngày 1 tháng 1 năm 1900 cùng với 19 tỉnh khác ở Nam Kỳ theo nghị định ngày 20 tháng 12 năm 1899 của Toàn Quyền Đông Dương do việc thay đổi lại các hạt Tham biện thành tỉnh.
Trước đó, vào năm 1876, hạt tham biện, còn gọi là Tiểu Khu hành chính (arrondissement). Bà-Rịa được thành lập trên phần đất thuộc Phủ Phước Tuy của tỉnh Biên Hòa củ.
Khi mới thành lập, tỉnh Bà-Rịa có 8 tổng, 64 làng, sau tăng lên thành 10 tổng.Tỉnh Bà-Rịa được thành lập từ ngày 1 tháng 1 năm 1900 cùng với 19 tỉnh khác ở Nam Kỳ theo nghị định ngày 20 tháng 12 năm 1899 của Toàn Quyền Đông Dương do việc thay đổi lại các hạt Tham biện thành tỉnh.
Trước đó, vào năm 1876, hạt tham biện, còn gọi là Tiểu Khu hành chính (arrondissement). Bà-Rịa được thành lập trên phần đất thuộc Phủ Phước Tuy của tỉnh Biên Hòa củ.
Khi mới thành lập, tỉnh Bà-Rịa có 8 tổng, 64 làng, sau tăng lên thành 10 tổng.

Thời Việt Nam Cộng Hòa

 Ngày 22 tháng 10 năm 1956 ngay sau khi thành lập nền Đệ Nhất Cộng Hòa, Tổng Thống Ngô Đình Diệm ban hành sắc lệnh số 143.NV đổi tên Bà-Rịa thành Phước-Tuy. Ngày 6 tháng 9 năm 1973, Thủ tướng Trần Thiện Khiêm ban hành Nghị định số 420-BNV/HC DP/26 - do Tổng trưởng Nội vụ Lê Công Chất ký - sát nhập Trường Sa và các đảo phụ cận vào xã Phước Hải, Quận Đất Đỏ, Tỉnh Phước-Tuy.
Sau hai lần định lại ranh giới các tỉnh, Tỉnh Phước-Tuy được ổn định với 5 Quận: Long Lễ, Long Điền, Đất Đỏ, Đức Thạnh và Xuyên Mộc.